Gjykatat shqiptare kanë hyrë sot në një rrugëtim të ri lidhur me vertetimet e mandateve të kryetarëve të bashkive në vend të votuar me 30 qershor 2019. Ndoshta për here të parë nga miratimi i ligjit “Për vetëqeverisjen vendore” dhe Kodit Zgjedhor në fuqi, ato po ushtrojnë të drejtën që u jep ligji lidhur me vertetimin e mandatit të kryetarit të bashkisë. Deri ditën e sotme, gjykatat kanë qenë symbyllurazi thjeshtë “notere” të shkresave që u vinin përmes kandidatëve për kryebashkiakë nga KQZ dhe Kolegji Zgjedhor. Për vetë natyrën e çuditshme të votimeve të 30 qershorit, roli i gjykatave të shkallëve të para në rrethe gjyqësore, merr një rëndësi të veçantë. Në këtë kuptim, edhe qasja ndaj vertetimit të mandateve të kryebashkakëve, duhet të jetë e ndryshme.
Gjykata e Durrësit ka vendosur të refuzojë miratimin e vlefshmërisë së mandatit për kryebashkiakun atje, të votuar me 30 qershor. Bazuar mbi dokumentacionin e paraqitur nga kryebashkiakja kërkuese, gjyqtarja ka vendosur të mos e konsiderojë të vlefshëm mandatin e dhënë nga KQZ. Arsyeja, tashmë e njohur, lidhet me regjistrimin jashtë afateve të “Bindja Demokratike” si pjesëmarrëse në votime. Dyshimet janë ngritur që në momentin e parë por u shtuan me raportin e OSBE/ODIHR.
Gjykata në këtë rast, ka ushtruar gërmë për gërmë të drejtën që i jep ligji 139/2015 “Për veteqeverisjen vendore”. Në Nenin 60, “Mandati i kryetarit të bashkisë”, pika 1, përcaktohet qartë se “Mandati i kryetarit të bashkisë vërtetohet nga gjykata e rrethit gjyqësor, (dhoma civile) në juridiksionin e së cilës përfshihet bashkia përkatëse, brenda 20 ditëve nga data e shpalljes së rezultatit të zgjedhjes së tij.”. Më interesante është pika 2 e këtij neni, ku parashikohet edhe pavlefshmëria “Deklarimi i pavlefshmërisë së mandatit të kryetarit bëhet kur vërehet se nuk plotësohen kushtet, sipas nenit 45 të Kushtetutës dhe dispozitave përkatëse të Kodit Zgjedhor të Republikës së Shqipërisë.”.
Për të kuptuar thellësinë e seriozitetin e çeshtjes, ndihmon Kushtetuta, pikërisht në Nenin 45 të saj. Ai e përcakton qartë se “1. Çdo shtetas që ka mbushur tetëmbëdhjetë vjeç, qoftë edhe ditën e zgjedhjeve, ka të drejtën të zgjedhë dhe të zgjidhet. 2. Përjashtohen nga e drejta e zgjedhjes shtetasit e deklaruar me vendim gjyqësor të formës së prerë si të paaftë mendërisht. 3. Përjashtohen nga e drejta për t’u zgjedhur shtetasit që janë dënuar me burgim, me vendim përfundimtar të formës së prerë, për kryerjen e një krimi, sipas rregullave të përcaktuara me ligj të miratuar me tri të pestat e të gjithë anëtarëve të Kuvendit. Në raste përjashtimore dhe të justifikuara, ligji mund të parashikojë kufizime të së drejtës për të zgjedhur të shtetasve që vuajnë dënimin me heqje lirie, ose të së drejtës për t’u zgjedhur para dhënies së një vendimi përfundimtar apo kur shtetasit janë dëbuar për një krim ose për cenim shumë të rëndë dhe serioz të sigurisë publike.”. 4. Vota është vetjake, e barabartë, e lirë dhe e fshehtë.”. Vendimi i sotëm i gjykatës, është bazuar pikërisht në këto parime, të cilat prej shumë kohësh po vertetohet se janë shkelur nga mënyra se si u nis dhe u bitis 30 qershori.
Neni 60 i ligjit 139/2015 “Për vetë qeverisjen vendore”, nuk parashikon në asnjë pikë ankimimin e vendimit të pavlefshmërisë së mandatit të kryebashkiakëve. Por duke qenë një gjykatë e shkallës së parë, automatikisht lind e drejta e ankimimit në Apel dhe nëse ka përsëri pakënaqësi nga vendimi, edhe në Gjykatën e Lartë. Aq më shumë, kur flitet për procedurë dhe respektim të normave kushtetuese. Bazuar në nenin e sipërcituar, Apeli apo edhe Gjykata e Lartë nuk ka mundësi të japë mandat sepse nuk parashikohet në ligj. E vetmja rrugë është që gjykata e shkallës së dytë të marrë vendim për të urdhëruar gjykatën e shkallës së parë për njohje vlefshmërie mandati. Përndryshe, çdo mandat i dhënë nga Apeli apo Gjykata e Lartë pasi është refuzuar nga shkalla e parë, do të ishte i pabazuar në ligjin organik, rrjedhimisht i pavlefshëm.
Një tjetër gjykatë, ajo e Tiranës ka patur sot një qasje tjetër lidhur me vertetimin e vlefshmërisë së mandatit të një tjetër kryebashkiaku. Ajo ka shpallur moskompetencën, duke ia kaluar çeshtjen Gjykatës Administrative. Për këtë vendim, lejohet ankimim vetëm në Gjykatën e Lartë, e cila siç dihet, është jashtë funksionit. Edhe në këtë rast, çdo vertetim mandati i dhënë nga gjykata të tjera përveç asaj të shkallës së parë, do të ishte i pavlefshëm për arsyet që sqaruam më lart.
Këto dy raste, kanë krijuar dy precedentë, të bazuar fort në ligjin 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore” dhe në Kushtetutë. Edhe pse çdo vendimmarrje jashtë dyerve të gjykatave të tjera përveç atyre të shkallës së parë që ligji u ka dhënë kompetencën, do të ishte absolutisht e pavlefshme, vështirë që Gjykata e Apelit, Administrative apo e Lartë, të rrëzojnë vendimet e shkallëve të para. Përjashto rastet kur “vetting”-u sillet si “shpatë e Demokleut” mbi kokat e gjykatësve që kanë zullume në të shkuarën.
Nga ana tjetër, vendimi i Gjykatës së Durrësit që konsideroi jashtë afateve ligjore regjistrimin e “Bindja Demokratike” nga KQZ, ka efekt juridik në të gjithë vendin. Sepse në të gjithë vendin partia e Patozit ka kandiduar, në mos për kryebashkiak, për këshillat bashkikë. Praktikisht, nëse vendimi i Gjykatës së Durrësit mbetet në fuqi përfundimisht, rrëzohen votimet e 30 qershorit për të gjithë Shqipërinë. Kjo, pasi siç sqaron Gjykata e Durrësit në vendimin e saj, të gjitha procedurat e mëpastajme të KQZ-së, rrjedhimisht edhe Kolegjit Zgjedhor pas regjistrimit të “BD”-së jashtë afateve ligjore, konsiderohen nul. Kështu, të gjitha listat e këshillave bashkiakë në vend janë nul, ashtu siç edhe kandidatët për kryebashkiak. Në fillim u konsiderua si “patericë” e Edi Ramës për të justifikuar praninë e “opozitës” në zgjedhje. Sot duket se pikërisht kjo “patericë” po jep një kontribut të vlefshëm për të rrëzuar 30 qershorin. Gjithmonë nëse “pushteti i tretë”- gjyqësori, nuk është i pengmarrë në çdo hallkë të tij nga dy pushtetet e tjera: ekzekutivi dhe legjislativi. /ShkodraWeb/